Thời gian qua, Pi Toong đã chủ động củng cố, kiện toàn và phát triển mô hình kinh tế hợp tác, HTX gắn với xây dựng vùng chuyên canh, xây dựng nhãn hiệu sản phẩm, truy xuất nguồn gốc, tổ chức sản xuất theo hướng an toàn theo chuỗi giá trị. Một trong những chuỗi giá trị nổi bật ở Pi Toong chính là trồng và chế biến tinh dầu sả.
Phát triển chuỗi giá trị bền vững
Mô hình tiêu biểu chính là HTX Tinh dầu dược liệu Mường La. Bắt đầu đi vào hoạt động từ năm 2018, HTX vận động một số hộ dân trong xã trồng thử nghiệm hơn 20ha sả Java làm nguyên liệu phục vụ chiết xuất tinh dầu.
Sau thời gian chăm sóc và thu hoạch, nhận thấy cây sả có khả năng sinh trưởng phát triển tốt, lượng tinh dầu tương đối cao, đáp ứng đủ các chỉ tiêu để làm nguyên liệu chiết xuất tinh dầu nên từ diện tích trồng thí điểm ban đầu, HTX đã mở rộng lên 80ha.
Do cây sả phù hợp với khí hậu địa phương lại được chăm sóc bằng những tiến bộ kỹ thuật nên năng suất và chất lượng tinh dầu cao. Chỉ cần sau 3 tháng trồng là đã có thể thu lượt lá đầu tiên. Đặc biệt, sả trồng một lần có thể cho thu hoạch 4 - 6 năm, chi phí sản xuất không quá lớn, phù hợp để bà con phát triển và nhân rộng.
Hiện, các hộ thành viên được HTX hỗ trợ 30-50% tiền giống, được hướng dẫn cách trồng, chăm sóc và thu hoạch lá sả bảo đảm theo yêu cầu và bao tiêu đầu ra cho nguyên liệu
Để đáp ứng nhu cầu thu mua sản phẩm cho người dân trồng sả, HTX Mường La đầu tư trang thiết bị, xây lò chiết xuất tinh dầu và tìm kiếm thị trường đầu ra cho sản phẩm.
Trung bình 1 tấn lá sả chiết xuất được 8kg tinh dầu, giá thị trường khoảng 400.000 đồng/kg tinh dầu. Mỗi năm sả cho thu khoảng 5 - 6 lượt lá, năng suất trung bình trên 17 tấn lá/ha/năm.
Sản phẩm tình dầu sả của HTX Mường La đã đáp ứng được các tiêu chuẩn mà doanh nghiệp đặt ra
Tinh dầu sả được được đóng thành lọ và đã được chọn là sản phẩm OCOP điểm của tỉnh Sơn La năm 2019. Đây là bàn đạp để sản phẩm khẳng định được chất lượng và thu hút được các doanh nghiệp ở trong và ngoài nước.
Hoạt động sản xuất của HTX đem lại nguồn thu nhập khá cho 47 thành viên với thu nhập bình quân 6-8 triệu đồng/người/tháng. Ngoài ra, HTX còn tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho những hộ liên kết trồng sả nguyên liệu.
Tiềm năng từ cây sả còn thu hút được HTX Hoàng Lâm hoạt động theo mô hình chuỗi giá trị. Theo đó, HTX đứng ra cung ứng cây giống và tổ chức các lớp hướng dẫn kỹ thuật trồng chăm sóc cây sả cho các hộ tham gia mô hình. Đồng thời, ký hợp đồng thu mua sản phẩm cho các hộ dân theo giá thị trường và cam kết tối thiểu không dưới 1 triệu đồng/tấn.
Đến nay, HTX phát triển được 17 ha sả và đầu tư xây dựng lò chưng cất tinh dầu với công suất chế biến tối đa 25 tấn lá sả/ngày. Thị trường tiêu thụ tinh dầu sả rất lớn, tất cả sản phẩm tinh dầu sả đều được HTX bán cho các doanh nghiệp thu mua tại Hà Nội, để sử dụng làm dược liệu và xuất khẩu...
Nâng cao thu nhập, hỗ trợ giảm nghèo
Việc phát triển chuỗi giá trị cây sả đã mang lại những hiệu quả tích cực về kinh tế xã hội cho Pi Toong. Sả Java là loại cây ưa nắng nóng, rất phù hợp với đất dốc, đất khô cằn. Do đó, diện tích sả Java trồng của xã giờ đã đạt gần 100ha. Mỗi năm, sả cho thu hoạch 4 lứa, mỗi lứa cho thu hoạch trên 1 tấn nguyên liệu/ha. Người dân chỉ cần bán cho HTX với giá dao động từ 1.600 - 2.000 đồng/kg, bình quân 1 ha trồng sả cũng cho thu nhập khoảng 30 triệu đồng/năm, cao gấp 3 lần trồng ngô.
Sả hiện là một trong nhữngcây trồng chủ lực ở Pi Toong
Sản xuất và chế biến tinh dầu sả giúp người dân có thêm việc làm, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo của xã từ 55,5% năm 2016 xuống còn trên 37% năm 2019. Không ít hộ gia đình đã nâng cao đời sống, giảm nghèo nhờ tham gia chuỗi giá trị tinh dầu sả.
Chị Lò Thị Hòe (bản Nà Trò, xã Pi Toong) cho biết trước kia, chị phải đi làm thuê xa nhà rất vất vả, nhưng giờ không đi nữa mà ở nhà làm cho HTX tinh dầu dược liệu Mường La. Công việc của chị là đun nấu chiết xuất tinh dầu sả, thu nhập bình quân 1 tháng cũng được 6 triệu đồng.
Thực tế cho thấy, việc người dân liên kết thành lập HTX để sản xuất, kinh doanh, xây dựng thương hiệu sản phẩm đã tạo sức bật và đem lại hiệu quả kinh tế rõ nét. Để giúp các HTX nâng cao hiệu quả hoạt động, nâng cao vai trò, vị thế trong việc phát triển kinh tế, xã hội ở địa phương, các cấp ngành tại Pi Toong đã tạo điều kiện hỗ trợ các HTX về mọi mặt như xây dựng thương hiệu, vay vốn, liên kết doanh nghiệp.
Hi vọng rằng chuỗi giá trị tinh dầu sả sẽ tiếp tục được mở rộng và phát triển bền vững, từ đó góp phần cùng Pi Toong hoàn thành mục tiêu giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống còn dưới 27% vào năm 2025.
Theo Thời báo Kinh doanh (mic.gov.vn)