Mùa quả: Tháng 10 – 11. Quả mới hái có màu hơi vàng hay xanh, phơi khô có màu đen bóng. Gai Bồ kết thu hái quanh năm, chặt nhỏ rồi phơi hoặc sấy khô.

     Giá trị sử dụng: Quả có chứa các chất saponin triterpen và flavonoit. Hỗn hợp flavonoit và chất saponaretin riêng biệt có hoạt tính chống siêu vi khuẩn và có tác dụng giảm đau.

     Cây có gai ở thân và cành to dài 10 -12cm mọc thành cụm ở thân và cành. Người ta thường chọn chùm gai to, hái về phơi hay sấy khô để dùng. Ngoài ra cây được trồng bờ rào bảo vệ, chống gia súc hay các vùng nguy hiểm (Dioxin ở xã Đông Sơn, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế).

     Tuy nhiên, Bồ kết cũng là một trong hai mươi tám loài cây cấm trồng trên vỉa hè và dải phân cách đường phố, là các loài cây có độc tố gây nguy hiểm cho người, cây có thể gây ảnh hưởng tới sức khỏe và môi trường.

      Phân bố: Cây mọc hoang và được trồng tại nhiều nơi ở Việt Nam, còn thấy ở các tỉnh miền Nam Trung Quốc.

      Kỹ thuật tạo cây con

-          Nguồn giống: Chọn những cây mẹ sinh trưởng tốt, không bị sâu bệnh, thân thẳng có tán đều, có nguồn hạt giống tốt.

-          Thu hạt giống: Thời vụ thu hoạch hạt giống có thể bắt đầu từ tháng 10 đến tháng 11 hàng năm. Do vậy, cần có kế hoạch theo dõi, quan sát để thu hoạch đúng thời vụ. Quả khi già có màu vàng nhạt chuyển sang thẫm thì tiến hành thu gom. Quả khô có màu sẫm hoặc đen. Việc thu hái tiến hành ở trên cây và tránh làm tổn thương cây mẹ. Có thể dùng thang, sào hoặc kéo cắt cành cao để thu hoạch.

-          Sơ chế hạt giống: Tách quả khỏi cành lá. Để quả trong nhà nơi khô ráo, trải rộng luôn đảo đều tránh hấp hơi, ủ trong 2 – 3 ngày cho quả chín đều, phơi trong bóng râm 2 – 3 ngày cho quả khô đều rồi đem bóc lấy hạt. Hạt tách xong, loại bỏ các tạp vật, chọn lấy những hạt tốt là những hạt có dạng hình thận, căng đầy, vỏ trơn. Hạt được đựng trong thúng và tiếp tục phơi trong nắng nhẹ 5-7 ngày, mỗi ngày từ 4-5 tiếng rồi sau đó đem bảo quản. Nếu thu hái và chế biến tốt, tỉ lệ nảy mầm ban đầu có thể đạt tới 90%.

-          Bảo quản hạt giống: Hạt Bồ kết là loại hạt giống có lớp kitin bảo vệ chống thấm nước rất tốt nên hạt khi đã phơi đủ khô tiến hành cất trữ nơi khô mát thông thường, trường hợp có điều kiện tốt nhất nên bảo quản khô lạnh. Thời gian duy trì được sự nảy mầm của hạt giống từ 6-12 tháng tỷ lệ nảy mầm đạt 90%.

-          Xử lí hạt giống: Ngâm hạt trong nước ấm có tỷ lệ 3, sôi 2 lạnh, trong 10 -12 giờ. Vớt hạt ra, để ráo rồi đem gieo vào luống cát. Mật độ gieo 1,0 x 1,0cm. Giữ ẩm luống cát không để quá khô hoặc quá ẩm. Luống gieo phải có mái che bóng tránh nắng làm nóng mầm hạt giống. Hạt sau khi gieo khoảng 10 ngày hạt bắt đầu nảy mầm thời gian nảy mầm của hạt có thể kéo dài 15-20 ngày. Tiến hành cấy hạt giống nảy mầm vào bầu dinh dưỡng.

-          Tạo bầu: Bầu có kích thước 8 x 15cm. Hỗn hợp ruột bầu: 93% đất tầng mặt + 5% phân chuồng hoai + 1% supe lân, 1% vôi. Vôi được ủ với phân ít nhất 15 ngày trước khi đóng bầu nếu đóng bầu cấy cây ngay.

-          Cấy cây: Tưới đẫm luống gieo trước khi cấy cây mầm. Dùng tay bứng cay mầm để trong giá nhựa tránh làm tổn thương rễ. Nếu luống gieo gần với vườn ươm thì nhổ đến đâu cấy đễn đó, nếu vận chuyển đi xa thì có thể bỏ cây con vào trong xô hoặc chậu ẩm để ủ rễ. Dùng que nhọn chọc một lỗ sâu 2-3cm giữa bầu, đặt cây mầm vào sao cho phủ hết cổ rễ, sau đó chọc 1 lỗ bên cạnh ép đất vào. Cấy đến đâu dùng xoa tưới, tưới đẫm cây con để làm mát cây và làm chặt đất vào gốc rễ.

·         Chăm sóc cây con

Che bóng cho cây con bằng lưới trong 3 tháng đầu. Mật độ xếp bầu cứ 3 hàng lại cách khoảng trống 2 hàng. Tưới phun re cho cây mầm 10 ngày đầu mới cấy, mỗi ngày tưới 3 lần, thời gian phun 30 phút 1 lần. Sau khi cấy mầm ra 2-3 cặp lá, sống ổn định thì mỗi ngày tưới 1 lần vào buổi sáng hoặc buổi chiều. Nếu thời tiết nắng ráo thì sau 6 tháng cấy vào bầu tiến hành đảo cây và phân loại cây, sau đó chuyển sang giai đoạn huấn luyện.

·         Tiêu chuẩn cây con xuất vườn

Cây cao 40-60cm, đường kính gốc 0,4-0,6 cm, cây khỏa mạnh không gầy ngọn, không vỡ bầu, rễ cây hình thành nhiều nốt sần. Thời gian nuôi cây trong vườn ươm: từ 8-12 tháng tùy theo yêu cầu kích thước cây con cho trồng rừng.

Kỹ thuật trồng và chăm sóc rừng

*Điều kiện gây trồng: Cây Bồ kết đã được gây trồng trên nhiều loại đất và vùng sinh thái khác nhau đều cho tỷ lệ sống cao và sinh trưởng khá nhanh. Có thể trồng làm vành đai, bờ rào.

*Phương thức trồng:

Hiện tại, cây Bồ kết chủ yếu trồng theo rạch, đường vành đai làm hàng rào ngăn cách bảo vệ động vật hay các vùng chất độc dioxin. Trong rạch trồng cây phát rộng 1m, dọn sạch cây bụi, cỏ dại và tiến hành trồng cây vào tháng 9-11 hàng năm.

*Các thông số kĩ thuật trồng rừng:

Thời vụ trồng: Tùy theo từng vùng địa lí, thông thường vào đầu mùa xuân từ tháng 9 – 11 hàng năm.

Làm đất: Phát dọn thực bì, tiến hành đào hố cục bộ. Kích thước hố: 40 x 40 x 40cm. Đào hố và lấp hố sau 7 ngày, sau 15 đến 20 ngày tiến hành trồng.

Bón phân: NPK và vi sinh (60g/hố, tỷ lệ 1:1).

Kỹ thuật trồng: Trồng cây vào những ngày có mưa nhỏ hoặc râm mát. Dùng cuốc hoặc xẻng bới 1 lỗ giữa hố sâu bằng chiều cao của bầu cây trồng. Dùng dao rạch túi bầu và đặt cây sao cho cổ rễ ngang mặt hố, rồi vun đất xung quanh gốc cây.

*Chăm sóc và bảo vệ cây trồng: Thực hiện nghiêm túc trong 2 năm đầu.

Năm thứ nhất: Số lần chăm sóc; 2 lần với cây trồng vụ xuân và 1 lần với cây trồng vụ thu. Lần 1: tháng 5 - 6, lần 2: tháng 11 – 12.

Nội dung chăm sóc: Trồng giặm những cây đã chết; Phát dọn toàn bộ dây leo, cây bụi cỏ dại và cây phi mục đích trong rạch trồng cây với chiều rộng 2m; Xới đất xung quanh hố với đường kính rộng 40-50cm.

Năm thứ 2: Số lần chăm sóc: 2 lần.

Nội dung chăm sóc: Đóng cọc làm chỗ tựa cho cây con và dùng dây mềm buộc thân cây vào cọc theo định kì để cây sinh trưởng nhanh về chiều cao và có hình thân thẳng. Phát dọn toàn bộ dây leo, cỏ dại, cây bụi và cây phi mục đích trong rạch trồng cây với chiều rộng 2m. Xới đất xung quanh gốc đường kính rộng 50cm, sâu 3 - 4cm, vun gốc kết hợp bón thúc với liều lượng hỗn hợp 100 gam NPK và vi sinh tỷ lệ 1:1 cho 1 gốc.

            Nguồn: NXB Nông nghiệp